Schrijfwetten

Heel eigenwijs begon ik als student boeken uit te geven zonder al ergens gewerkt te hebben. Nadeel is dat je alles zelf moet uitzoeken, van redactie en productie tot administratie, verkoop, rechten en promotie. Voordeel is datzelfde: je weet gaandeweg overal wat van, uit eigen ervaring. Je hebt op alle afdelingen kilometers gemaakt. Als directeur van een uitgeverij kun je daardoor je team goed aansturen, zonder uit te blinken als specialist. Die rol van generalist moet je liggen; voor mij bleek het de bestemming. Dat neemt niet weg dat ik geregeld jaloers ben op een specialist. Wat moet het bijvoorbeeld heerlijk zijn (overzichtelijk en inhoudelijk bevredigend) om je fulltime te kunnen wijden aan de acquisitie en redactionele begeleiding van schrijvers. Dat dacht ik vandaag toen ik sprak met goede vriend en ex-Podium-redacteur Tom Harmsen, heden succesvol uitgever bij Luitingh Sijthoff, over de wetten van thriller-schrijven. Hij noemde enthousiast de ‘drie C’s van Dan Brown’: contract, clock en crucible. Verhelderend: je hebt een contract met de lezer (die niet bedrogen mag uitkomen), de klok moet steeds tikken, en de personages moeten gedwongen worden te handelen. Ik googelde even of ik dit goed begrepen had (min of meer, denk ik), en kwam toen zo maar nog een andere trits van C’s tegen: characters, conflict en construction. Héérlijk! Houvast voor schrijvers en hun redacteuren ter creatie en editing.

Hele boekenkasten zijn er natuurlijk volgeschreven over het ambacht van schrijven. Ik heb zelf thuis enkele planken vol staan met schrijfgidsen, ook door auteurs zelf, niet de minsten als Renate Dorrestein, Stephen King en DBC Pierre. Dat gaan we hier in een column niet even samengevat krijgen. En steeds opnieuw probeert iemand de aspirant-auteur te bedienen met de volmaakte gebruiksaanwijzing. Steeds opnieuw met een andere invalshoek, van drie A’s, B’s en C’s tot de drie, vijf of tien basisregels. Ik kan er niet genoeg van krijgen. De topagent van Curtis Brown, Jonny Geller, plaatst geregeld zulke schrijfregels op Twitter; dit weekend bijvoorbeeld de tien regels van Raymond Chandler voor misdaadboeken, zoals ‘The solution must seem inevitable once revealed’, ‘It must not try to do everything at once’ en ‘It must punish the criminal in one way or another, not necessarily by operation of the law’. Ook van Geller kwam een tweet met criteria bij selectie van manuscripten en schrijvers. ‘Does the writer have a unique personal style?’ is er een van. (Als dit níet het geval is, vind ik, kunnen er andere redenen zijn een boek te willen uitgeven.) En: ‘How am I feeling as I read and most importantly, what am I left feeling at the end?’ Twee andere criteria klinken prozaïsch, als in: weinig literair-inhoudelijk, maar blijken keer op keer, ook in onze praktijk, van groot belang in ultieme afweging iets succesvol uit te geven: ‘Who could I recommend this book to?’ en ‘Would I pay £15 for this if my best friend recommended it to me?’.

Prachtig. Als ik oud en wijs ben ga ik zelf een ultiem stramien ontwerpen met schrijfwetten en uitgeefwetten, en daar eindeloos colleges over geven. Tot die tijd kunt u zich ongetwijfeld redden met wat er aan redactionele vakliteratuur al internationaal verschenen is.