Vaarwel Manuscripta

Mis ik iets of heeft iedereen in het vak het zo druk met zichzelf dat er niet of nauwelijks gereageerd is op een toch opzienbarend bericht? ‘CPNB stopt met Manuscripta en Vers voor de Pers’, kopte de website van Boekblad.

Voor wie het zich niet herinnert: uitgevers toonden decennialang hun nieuwe aanbod aan boekhandels en media op Vers voor de Pers, in voorjaar en najaar.

Ik ga er niet nostalgisch over doen maar dat waren in de hoogtijdagen van het boekenvak hoogtepunten in het jaar, waar iedereen vanuit de zomer- en winterluwte altijd opgewonden naar toe leefde. Kraampje, dummy’s, catalogi, blow-ups omslagen. Vroeger ’s ochtends de boekhandels en bibliotheken, ’s middags de pers, eindigend in gelach en drankgelag. God wat heb ik uitgevers, promotiemensen en redacteuren daar zien praten over hun nieuwe schatten, met kopstukken uit de literaire journalistiek en boekhandel.

Toen kwam er een wending: Vers voor de Pers werd afgeslankt en vond alleen nog in het voorjaar plaats, en in het najaar kwam er het ambitieuze evenement Manuscripta. Ook publiek moest er komen, in drommen, bij de opening van het nieuwe seizoen. Elke Manuscripta werd opnieuw uitgeprobeerd en was weer anders, eerst onder CPNB-directeur Henk Kraima, daarna trok Eppo Van Nispen tot Sevenaer de kar. Er moest van alle kanten geld bij, want Manuscripta was een duur evenement. Langzaam brokkelde het af, tot afgeslankte events in de provincie, en nog stuiptrekkend op de Uitmarkt (waar de Amsterdamse Boekenmarkt aanvankelijk concurrerend bleef in vooral de contacten met de lezer). Vers voor de Pers in het voorjaar slankte ook af en bleek uiteindelijk vooral nog een aanleiding om op een grote Chinese eetboot een goed bezochte borrel te organiseren, waarbij duizenden loempia’s in rode saus gedoopt werden.

En nu gaat er door beide evenementen een dikke streep. De CPNB maakte een beleidsplan voor de komende 5 jaar en besloot zich te gaan richten op ‘het versterken van de verbinding tussen de auteur en de lezer’. Ik las het artikel en trof bij Eppo precies dezelfde insteek als ik een tijd terug in een omstreden column poneerde: stel je als vak voor dat je opnieuw moest beginnen – zou je dan de CPNB nog nodig hebben en zo ja, voor wat?

Uitstekende vraag, omdat het even overboord gooit wat altijd al was. Geen slechtere motivatie iets te doen dan ‘zo deden we het altijd’.

Wat me ook aanspreekt is dat de CPNB nu gaat snoeien in het al jaren veel te volle activiteitenprogramma. Al die Weken, Dagen, prijzen… too much voor de overbelaste consument (en overbelaste boekenvakkers). Een kwestie van krimpende budgetten uiteraard – de CPNB ziet de kas ook leeglopen.

De keuze voor de lezer, waarbij de jongere, nieuwe lezers vooral aandacht gaan krijgen, is uitstekend. Had van mij allemaal al veel eerder gemogen: blaas als boekenindustrie stevig op je hoorn om de bestaande (niet vergeten!) en nieuwe lezers op het boek te wijzen, het boek als voertuig om op een heerlijke manier wijzer te worden en je te verstrooien op een diepere manier dan al het vlug-vlugge dat ons beet heeft.

De CPNB geeft als lichtend voorbeeld de ‘Literatour’, waar auteurs als Alex Boogers en Mano Bouzamour perfect blijken om scholieren weer warm te maken voor het boek. Bij deze ontwikkeling kijk ik overigens ook trots naar de invloed die kennelijk uitging van Boogers’ pamflet De lezer is niet dood.

Blijft de vraag, of het verdwijnen van Vers voor de Pers/Manuscripta zonder gevolgen kan blijven. Eppo wees op het ontstaan van alternatieve, particuliere ‘Manuscripta’s’, als de najaarsshow Űberamstel die wij al twee keer organiseerden met Overamstel/Lebowski. Maken die evenementen een collectieve najaarsshow overbodig, zoals hij suggereert? Dat is dan wel andersom tot stand gekomen: wij lanceerden dat evenement niet als concurrentie maar bij wijze van compensatie voor wat het leeglopende Manuscripta niet meer kon bieden.

Ook wijst Eppo erop dat het leger aan literaire journalisten zwaar is uitgedund. Dat is helaas zo, en die paar weten uitgevers zelf wel te vinden. En boekhandels bereiken we via de traditionele vakbeurzen. En lezers, die vinden we via de vele festivals wel.

Toch voorspel ik dat wij uitgevers de komende jaren het gemis zullen ervaren van een seizoensopening voor literaire redacties, gepassioneerde boekverkopers, literaire instituties, et cetera. Altijd als ik met al die andere uitgeverijen achter een kraampje of tafeltje stond met ons nieuwe aanbod om ons heen, ontstonden onverwachtse, verrassende verbindingen met onder meer tv-redacties en inkopers. Niet elke uitgever kan elke journalist voor een espresso uitnodigen. Als je de kosten gaat optellen die nu gemaakt gaan worden door al die afzonderlijke uitgeverijen, zou je lelijk opkijken.

Ik ben kortom blij dat de CPNB echte keuzes gaat maken, en de lezers gaat opzoeken, maar tegelijkertijd ben ik ervan overtuigd dat het steeds meer wegvallen van collectieve evenementen veel gemiste kansen gaat opleveren.

Soms moet iets wegvallen om gemist te worden en daarna weer vanuit nieuwe inzichten opgebouwd te worden. Benieuwd wie er in dit vak tijd en visie hebben om daar een bepalende rol in te gaan spelen.