Debat

Op initiatief van enkele prominente uitgevers en agentschap WME werd in Engeland een brainstormbijeenkomst belegd over de toekomst van de boekenindustrie, FutureBook Hack. Ik kon er niet bij zijn, maar in The Bookseller stond een interessante preview, waaruit blijkt dat onze Engelse collega’s openstaan voor verandering, en die onder meer willen bewerkstelligen door van andere industrieën te leren, zonder krampachtig vast te houden aan bestaande patronen (en zonder het kind met het badwater weg te gooien). ‘New school publishing.’

Hoe anders waren vertrekpunt en toonzetting, helaas, van het Grote Boekendebat dat het CB organiseerde in De Balie vorige week. Aan CB-directeur Hans Willem Cortenraad zelf lag het niet, want hij vroeg de deelnemers in zijn openingswoord uitdagend wat ons antwoord kan zijn op een voortgaand krimpscenario. Volgens hem zal slechts 30% van de uitgeverijen ‘florerend’ blijven.

Op internet circuleert een prima verslag van vakgenoot Jürgen Snoeren, dus dat hoef ik hier niet over te doen. Maar kort gezegd: het debat kwam niet echt van de grond omdat er, is mijn waarneming, te veel ruimte was voor stokpaardjes, waarbij ook nog eens micro-, meso- en macro-thema’s door elkaar werden geklutst. En waarbij vooral veel frustratie en ergernis doorklonk, in plaats van toekomstgerichtheid.

Ons vak zou nog eens zo’n bijeenkomst moeten organiseren, maar dan heel erg goed voorbereid en geleid, met een duidelijke focus. Mij zou een vorm aanspreken waarin je met elkaar kijkt naar alle bedreigingen (welke zijn hard, welke tijdelijk, welke fundamenteel, welke beïnvloedbaar), en aansluitend naar alle kansen. En dan als collectief die kansen ook echt uitwerken.

Ik geef een voorbeeld. Bedreiging: concurrerende vrijetijdsbestedingen. Kijken we inderdaad massaal naar de uitstekende tv-series (en dvd’s daarvan), als The Killing, Mad Men en Borgen? In welke categorieën (leeftijd, opleiding, stad/platteland) bevinden de meeste kijkers zich? Weten we of de trend van series kijken zich gaat voortzetten? Indien dat zo is, hoe kunnen we dan die kijkers terugwinnen voor het boek? Schuilt er een kans in een collectieve propaganda-actie? Moeten we voor boeken gaan adverteren rondom de afleveringen? Kunnen tv-producenten en uitgevers inniger samenwerken?

Andere bedreiging: de vermeende deplorabele staat waarin ons literatuuronderwijs zich bevindt. Is dat zo? Wat is er precies veranderd dan? Zijn er in de onderwijswereld langetermijnplannen om meer/minder/anders aan literatuurles te gaan doen?

Hoe kunnen we als branche er wezenlijk toe gaan bijdragen dat de scheidingswanden in ons land tussen onderwijs- en cultuurbeleid geslecht gaan worden?

En wat vinden we nou echt van de vaste prijs en als we die cruciaal vinden, op welke wijze gaan we elkaar dan mobiliseren om in de lobby geen kans te laten liggen?

Nog een laatste voorbeeld: is de huidige structuur van boekenvakorganisaties inderdaad te zwaar? Moet een goede onderzoeker niet eens gaan kijken of instituten als CB en CPNB nog wel passen bij de huidige markt?

En zo verder. Als we tijdens zo’n bijeenkomst maar focussen op de belangrijkste bedreigingen en kansen, en daar vervolgens met aanvullend onderzoek en beleid in collectiviteit op aansluiten. Dat moet op brancheniveau georganiseerd worden, maar wij uitgevers en andere boekenvak-spelers moeten ook ons best doen en inhaken en steunen waar we kunnen. Stokpaardjes en ergernissen achter slot en grendel. Met bereidheid tot verandering. Want als we het wel prima vinden zoals het nu gaat, hadden we niet met honderd sombere boekenvakkers in De Balie hoeven te gaan zitten.