DIAMANT

In 2009 sprong de teller van het aantal in Nederland verkochte exemplaren van de roman Komt een vrouw bij de dokter op een miljoen. We vroegen de prominente boekbindster Pau Groenendijk (die ooit een tweetal niet van het origineel te onderscheiden kopieën maakte van het Dagboek van Anne Frank) om een exemplaar van deze megaseller te beleggen met diamantkristal. Dit unieke boek werd aan de gelukkige auteur overhandigd door Reinout Oerlemans, die kort daarna voor zijn verfilming van dit boek een diamanten film scoorde (miljoen bezoekers).

Gouden tijden! Of zelfs: diamanten tijden.

Zojuist maakte de CPNB bekend dit nu te gaan institutionaliseren. Op Vers voor de Pers, 10 januari aanstaande, worden de eerste bekroningen uitgedeeld. Diamant voor een miljoen, platina voor vijfhonderdduizend, en goud voor tweehonderdvijftigduizend.

Dit bericht, opgepikt door landelijke media, vervult me met gemengde gevoelens. Destijds stelde ik verrast vast dat de boekenbranche nooit die slimmigheid van de platen- en filmbranche nagevolgd heeft. En innoveerde met dat diamanten boek. Nu hierop dan alsnog door ons vak wordt doorgepakt, zie ik daar weinig bezwaar tegen (‘rumour around the brand’), maar zet ik wel vraagtekens bij de timing hiervan.

Allereerst: van hoeveel boeken zullen er de komende schrale jaren in honderdduizenden exemplaren verkocht worden? Liggen de tijden van titels waarvan een half miljoen exemplaren verkocht worden, niet een beetje achter ons? Zouden we niet al goud moeten geven aan boeken waarvan honderdduizend exemplaren verkocht worden? En dan platina bij een half miljoen, en diamant voor de uiterst schaarse categorie van een miljoen?

Iets anders is wat hiervan de uitstraling is op het boekenvak. Is het verstandig om de paar boeken waarvan honderdduizenden verkocht worden, nog eens extra aandacht te geven, vanuit ons collectieve propaganda-instituut? De trilogie van mevrouw James als geheel zal zeker de diamanten status bereiken. Moeten we daar als vak nou nog eens extra aandacht aan geven?

Daarbij: verhult het bekronen van de enkele megasellers niet de problematiek in het boekenvak? Prima om vooral het positieve te benadrukken – altijd kreunen en klagen over het boek helpt ons niet veel verder. Maar zou het niet verstandiger, handiger en billijker zijn, de propaganda-energie anno nu juist in de pluriformiteit van aanbod te steken? Moeten we niet, als nooit tevoren, de gelukzaligheid benadrukken van al die heerlijke, geweldige boeken, waarvan een te groot deel de neiging heeft ondergesneeuwd te raken in het geweld van de bestsellercultuur?

Het is een klassiek vraagstuk in een culturele industrie: pak je de paar megasuccessen vast om het grote publiek voor de goede zaak te winnen? Of moet je juist de dominantie van de paar grote hits compenseren door de cultuurconsument naar de cultuur te leiden?

Ik weet het, mensen hebben liever antwoorden dan vragen, maar in deze weken van loutering verkies ik toch de vragen. Ik beloof u, na de jaarwisseling volgen weer antwoorden.

Rest mij iedereen van harte een nieuwjaar te wensen bezet met goud, platina en diamant.