KOBO’S MILJOEN

Opletten. Ik ben niet tegen e-books, noch tegen andere vormen van digitaal lezen. Digitaal lezen wordt onderdeel van het algehele lezen. Geen twijfel over. Podium loopt voorop in apps; Klei’s Supermarktwijngids was in Nederland zo’n beetje de eerste app op basis van een boek, en de BookApp van Sidney Vollmers debuutroman wordt gezien als innovatief in z’n genre. We geven ook, by trial and error, e-books uit, en hanteren daar een adviesprijs (meestal € 9,90) die lager ligt dan het gemiddelde. Dit in het besef dat een veel hogere prijs digitale lezers alleen maar stimuleert om illegaal te downloaden. De vraag is alleen wat voor de schrijver en de uitgever de handigste manier is om genoeg te blijven verdienen zodat zij hun arbeid beloond zien worden. We zoeken daarin naar oplossingen, zoals de hele boekenbranche. Elke dag opnieuw.
Bezorgd stemt me dat iedereen zo individueel bezig is, van incident naar incident loopt, terwijl machtige partijen als Amazon, Apple en Google ondertussen structuren neerzetten waar we straks misschien willoos aan overgeleverd zijn. Columnist-advocaat Hans Bousie riep laatst in zijn Boekblad-column op tot een soort Péage: een snelweg voor de digitale lezer die zo comfortabel is, dat die lezer er wat graag overheen zoeft – ná betaling van een redelijke vergoeding. Hoe dat dan precies ingericht moet worden, dat kan ik als individuele uitgever even niet bedenken. Moeten we vooral de kant op van streaming (digitaal abonnementslezen), ook om piracy tegen te gaan? Misschien. Maar zo zijn er nog tien mogelijke scenario’s. Ik snap Bousies richting in elk geval, en blijf er in kringen van schrijvers en uitgevers hevig over meedenken.
De jongste en wat mij betreft meest opvallende loot aan die stam is het offensief van Kobo. In Nederland start Kobo een samenwerking met Libris, een voor beide partijen handige zet. In het buitenland is Kobo al wat verder. Op Heathrow versperde een manshoge display van Kobo zowat de ingang van een inloopboekwinkel. In de reclame voor hun e-reader stonden wervende kreten, waaronder: ‘Over 1 million FREE eBooks – Over 2.2 million eBooks’. Ik stond aan de grond genageld. ‘Over 2.2 million eBooks’: zoveel zijn er kennelijk al te koop. So far so good. Maar dan die eerste: Over 1 million FREE eBooks. Zoveel gratis e-books zijn er kennelijk al te krijgen, met vast een lawine aan titels uit het auteursrechtvrije domein. Ook daar is niks aan te doen. Maar wat is het effect ervan op de waarde van de goederen waarin wij handelen? Stelt u zich voor: u gaat een boekenkast kopen, en de verkoper zegt: u krijgt er een miljoen boeken gratis bij. Stimuleert dat om daarnaast nog veel boeken te kopen? Of ontstaat misschien de indruk bij de lezer, dat lezen eigenlijk gratis hoort te zijn, zoals op internet zoveel informatie en entertainment gratis is?
Het boekenverkooppunt dat die display plaatste, voelt zelf kennelijk al nattigheid, want biedt achter en naast de Kobo-display ongeveer alle actuele toptitels aan voor onwaarschijnlijk lage prijzen, kostprijzen bijna: tweede boek gratis, twee voor 7 pond, een tweede voor slechts 1 pond… een absolute uitverkoop van juist de boeken die ons als industrie voldoende opbrengst moeten bieden om in de lucht te blijven (inclusief boeken die NIET de bestsellerlijsten halen).
Kobo is geen Péage, maar een gratis autoroute. Leuk voor de lezers, zou je denken, maar zelfs dat is niet zo: als schrijvers, uitgevers, boekverkopers en andere partijen niks meer verdienen, is die Péage straks geheel uitgestorven. Spookweg. Spookstad.
Ik roep Libris en Kobo op deze weg niet voor Nederland in te slaan. Digitaal lezen: prima. Maar hang er een prijskaartje aan en voorkom dat lezers denken dat lezen gratis kan zijn.