Naar de apotheek!

Zeg eens eerlijk: bent u vrij van klachten? Nooit last gehad van misantropie, liefdesverdriet, bindingsangst? Nooit gerookt, verkouden geweest, uit het raam gevallen? Geen last van een slechte rug, kaalheid, rotte tanden? Nooit een dierbare verloren, egoïstisch geweest, paniekaanvallen gehad?

Dan heeft u De boekenapotheek niet nodig.

Voor alle anderen is dit knisperend verse, zoet geurende, kloeke en gebruiksvriendelijke handboek een even effectief als betaalbaar medicijn voor welke emotionele of lichamelijke kwaal dan ook.

U moet er niet voor naar de apotheek maar naar de boekhandel. Daar vindt u niet alleen dit handboek zelf, maar meteen ook alle medicijnen dat het voorschrijft.

‘Bibliotherapie’, wordt het ook wel genoemd. Uw therapeuten heten Ella Berthoud en Susan Elderkin, voor de Nederlandse editie bijgestaan door literair journalist Maarten Dessing (en enkele tipgevers, waaronder de in Nederland al enige tijd succesvolle Culturele Apotheek).

‘Onze apotheek bevat balzaciaanse balsems en tolstojaanse tourniquets, Zafóns zalfjes en de purgativa van Perec en Proust,’ beloven de literaire geneeskundigen in hun inleiding. ‘Voor de samenstelling hebben we tweeduizend jaar van literatuur uitgeplozen, op zoek naar de geniaalste geesten en meest laverende leeservaringen, van Apuleius, schrijver van De gouden ezel uit de tweede eeuw na Christus, tot de eigentijdse tonicums van Ali Smith en Jonathan Franzen.’

Buchmesse 2012. Uitgever Jamie Byng van Canongate wierp een paar A4’tjes in mijn schoot. ‘This might be something for you. It’s one of the most exciting books I’ll ever publish.’ Omdat ik Byng ken als een van de allerbeste verkopers van vertaalrechten, nam ik ondanks instant enthousiasme een etmaal de tijd om de opzet van dit boek te lezen, waaraan al enkele lemmata toegevoegd waren.

De volgende dag kocht ik de rechten, dwars tegen mijn principe nóóit ‘on proposal’ te kopen. Meest verrast was ik nog dat dit nog helemaal niet bestond: een boek over boeken met kwalen. The Novel Cure, heet het in het Engels (en overal ter wereld zien nu vertalingen het licht). Dat een boek genezend kan zijn, wisten we al. Een boek kan troosten, afleiden, betoveren, je aan het huilen maken en aan het lachen krijgen, herkenning en inzicht bieden. Maar een boek waarin als in een medisch handboek, gerangschikt naar kwaal, op aanstekelijke wijze de bijpassende romans beschreven worden – dat bleek helemaal niet te bestaan.

De redactie en productie van deze boekenapotheek had veel voeten in aarde. Vertalers Hester Tollenaar en Roos van de Wardt werkten zich drie slagen in de rondte, want een medicijn moet wel lekker proeven, als het even kan. Dessing verving veel boeken die vooral Engelse lezers aanspreken door Nederlandse boeken. Hij verliet zich daarbij niet gemakzuchtig op de canon, maar deed originele vondsten, zoals een boek van Tatjana van Zanten in het lemma over ‘gepest worden’, Arthur Japins Een schitterend gebrek bij ‘ontevreden zijn met wat je hebt’, De laatkomer van Dimitri Verhulst bij ‘uitzichtloze relatie’ en Alex Boogers’ Alle dingen zijn schitterend bij ‘verlatingsangst’.

Als altijd na grote inspanningen, is de voldoening groot. De Nederlandse literaire apotheek is een feit, en geopend op alle uren, op werkdagen, feestdagen én in het weekend.

Het is een boek geworden waarin ik ook als de trotse uitgever voortdurend blijf bladeren – onder de indruk, maar vooral hogelijk geamuseerd. En, vanzelfsprekend, inmiddels genezen van alle kwalen. Al sluit ik niet uit een beetje aan arrogantie te lijden, na zoveel lof voor een boek uit eigen kraam. Het lemma over díé kwaal leidt me echter naar een werkzame receptuur, waarbij ik kan kiezen uit werken van Jane Austen, Elizabeth Taylor en James M. Cain.

Lees, en genees!