A TOT Z

Op de kortste dag van dit jaar schrijf ik voor u een eindejaarscolumn, als u me dit lelijke woord toestaat. Als je het jaar ziet als een alfabet, zijn we nu bij de Z aanbeland, om na een korte adempauze straks weer gewoon bij de A te beginnen, net als u in uw leven. Tussen de eerste en laatste letter ontplooide zich een jaar waarin enerzijds veel bij het oude bleef.
Podium is nog steeds een optimistische zelfstandige uitgeverij waar een klein dozijn enthousiastelingen (intern podiosi genoemd) hard werkt om de boeken van onze zeer gewaardeerde schrijvers in zo goed mogelijke vorm naar zo veel mogelijk lezers te leiden. Dat is wat een uitgeverij in wezen moet doen: binnen de gevoerde genres talent herkennen en binnenhalen, en daar zowel goede redactie, vernuftige marketing als een proactief rechtenbeheer aan toevoegen (denk aan vertaalrechten, filmrechten, enzovoorts). Dat gaat niet vanzelf, al vragen buitenstaanders zich weleens af wat een uitgever nou eigenlijk doet. ‘Een uitgever kan niets,’ zei wijlen uitgever Thomas Rap met kenmerkende ironie ooit tegen tekenaar Joost Veerkamp. ‘Niet schrijven, niet drukken, niet boekbinden, niets.’ Dat is natuurlijk grappig gezegd, maar de praktijk van het moderne uitgeven toont onophoudelijk die fascinerende paradox dat de uitgever zo druk is met ondernemen dat hij nauwelijks aan lezen toekomt.
Al die vrolijke drukte leidt regelmatig tot succes. Zo sluit Podium het jaar af met uitgaven waarvan, ondanks de recessie, vele tienduizenden exemplaren verkocht werden: De stiefmoeder van Renate Dorrestein, Haantjes van Kluun, De smaakbijbel en de jaarlijkse Supermarktwijngids. Geen van deze titels haalde de verkoop van de Bijbel (met vijf miljard exemplaren het bestverkochte boek aller tijden), maar ze bleken winstgevend genoeg om ook die boeken uit te kunnen brengen waarvan de verkoop op voorhand ongewisser is, zoals romans van Zuid-Afrikaan Etienne van Heerden, Nederlandse debutant Sidney Vollmer, Israëlische verhalenverteller Etgar Keret (januari), en Australische romancier Jon Bauer (februari).
Was dit allemaal business as usual, om ons heen tekenden zich grote veranderingen af, die ons dwingen tot verhoogde concentratie op ons reilen en zeilen de komende jaren (ik geef toe dat zich hier een plechtig ‘amen’ begint op te dringen). Niet alleen de economie is ongewis, ook in ons vak zelf duwt en stuwt van alles, van digitaal lezen en ontlezing tot uitdunning van het boekhandelsnetwerk en de toegenomen neiging van bestsellerschrijvers om zelf een groter aandeel te nemen in al dat ondernemen.
Op dat soort kansen en bedreigingen adequaat te reageren, vraagt ware stuurmanskunst vanaf het moment dat straks het alfabet opnieuw begint. Een alfabet dat ik persoonlijk óók probeer langs te lopen in een komend voorjaar te verschijnen ABC van de literaire uitgeverij. Ik schrijf daaraan tot in het nieuwe jaar vlijtig door, terwijl u zich hopelijk even lui op een sofa kunt vleien – met een boek, I presume.