Sellermagie

De magie van het boekenvak is dat zich wereldwijd steeds opnieuw boeken aandienen waarvan volkomen onverwachts miljoenen exemplaren verkocht worden. Het leuke is dat die megasuccessen door niemand voorspeld kunnen worden. Marketeers en andere hypers in dit vak moeten steeds weer onmachtig toezien hoe de boeken waar zij hun fiches op zetten niet of matig bij de lezers doorkomen, terwijl vanuit het struikgewas dan zo’n nieuw boek komt opzetten en iedereen links en rechts passeert, als dat lachende kleine autootje uit de reclame. Elke tijd, of eigenlijk elk seizoen, kent zulke klappers. Denk aan Harry Potter, Schaduw van de wind, et cetera. Achteraf is hun populariteit verklaarbaar, maar geloof me, bij inlevering van het manuscript keek iedereen verveeld een andere kant op. Deze zomer is het Stieg Larsson met zijn trilogie, waarvan nu het eerste deel verfilmd is. Wereldwijd staan de boeken van de overleden Zweed op alle toptienen, en deze week in Nederland op 1, 2 en 3 in de bestseller-60, zoals de Beatles destijds met hun singletjes. (Uit bescheidenheid laat ik hier weg dat Kluun vergelijkbare resultaten boekte, met zijn Komt een vrouw bij de dokter al honderdvijfenzeventig weken in de bovenste regionen.) Wie zag het grote succes in Nederland van Robert Vuijsje aankomen? En van Kochs Het diner? Magie, die met een vileine knipoog doorlopend de spot drijft met marketingprognoses. Het goede nieuws is dus dat het grote publiek zich ondanks vermeende mondiale recessie onverminderd blijft interesseren voor boeken en nog eens boeken. Uit recent onderzoek blijkt dat alleen jongeren en laagopgeleiden moeilijk aan het boek te krijgen zijn. Dat is zorgwekkend, maar niet onoplosbaar. De sleutel ligt toch weer in onderwijs en opvoeding, als u het mij vraagt. Alleen al daarom hoop ik dat niet Wilders maar een onderwijsgeoriënteerde partij als D66 bij volgende verkiezingen grote winst gaat boeken. Uit ander onderzoek bleek laatst dat scholieren steeds meer boekverslagen downloaden van ‘lichte’ auteurs als Carry Slee, Maria Mosterd, Kluun en Saskia Noort. Literaire puriteinen vinden dat een culturele bedreiging. Ik denk dat scholen (en andere opvoeders, zoals ouders) een tweesporenbeleid moeten voeren. Laat die jongeren en laagopgeleiden allereerst leesplezier ervaren, duw ze geen gedichten van Leopold en Habakuk II De Balker door de strot. Laat ze genieten, verleid ze met boekverfilmingen of met een uiterst onderhoudende website als die van Ronald Giphart (die daar bezig is met een uniek experiment door via een frequent ‘videodagboek’ verslag te doen van zijn schrijfproces). Maar laat niet na ze vervolgens ook in aanraking te brengen met eigenzinniger, ongewoner, complexer, dwarser proza. Want als de grote onvoorspelde sellers, paradoxaal genoeg, ons iets leren, is het dat ook het grote publiek openstaat voor verrassingen.