Spiegel

De beste spiegels hangen toch elders aan de wand. Neem Argentinië. Ik was er vorige week voor de Buenos Aires Book Fair, met land-, vak- en geestgenoten Job Lisman van Prometheus en René Bego van Mo’media. Een overeenkomst tussen Nederland en Argentinië schuilt natuurlijk in het voetbal. Elke taxichauffeur verwijst bij ‘Olanda’ nog steeds naar de ‘Mechanica Naranja’ en Johan Cruijff. Zonder aanleg voor chauvinisme zeg ik: misschien brengen Argentinië en Nederland wel het leukste voetbal voort ter wereld. En dan hebben we natuurlijk Maxima gemeen. (Grappig trouwens om er overal de snelheidslimiet te zien aangegeven uit haar naam: MAXIMA 60 km.) Verder is alles er anders, en al zeker de boekindustrie. In zekere zin doet Argentinië denken aan Vlaanderen, waar de boekwinkels vol liggen met in Nederland gemaakte boekwerken; de Argentijnse boekwinkel drijft voor een aanzienlijk deel, zeker waar het de literatuur betreft, op Spaanse uitgevers.

Waar in Nederland in elk winkelcentrum wel een boekwinkeltje te vinden is, gapen in Argentinië maximale pampa’s ter grootte van honderd keer Nederland (niet nagerekend), en daar is geen boek te vinden. Wel zijn er gletsjers, bergen, watervallen. Waar in Nederland ‘natuur’ wat beduusde accentjes plaatst op een verder verstedelijkt landschap, is het in Argentinië andersom: het is natuur, tienduizenden kilometers achtereen, met daarbinnen enkele steden met wat uitgevers en wat boekwinkels (in Buenos Aires hebben ze wel de één-na-mooiste van de wereld; op één staat de Selexyz-winkel in Maastricht). Misschien dat daarom de jaarlijkse boekenbeurs zo’n succes is bij de bevolking: je weet er als boekenliefhebber zeker dat je er ál je lievelingsschrijvers bijeen vindt. Overigens lopen er, net als op de Boekenbeurs in Vlaanderen, opmerkelijk veel scholieren rond. Het blijkt vaste prik te zijn voor scholen om hun leerlingen naar die beurs te sturen. Kijk, dat is ook een allemachtig verschil met ons land: het onderwijs is er nog degelijk, ook het literatuuronderwijs. Ze weten daar nog echt wie de grote schrijvers zijn van hun land – Borges, Cortazar, e.a. – terwijl de gemiddelde Nederlandse scholier bij ‘Max Havelaar’ hooguit aan vieze, maar verantwoord gemaakte koffie denkt.

Niet dat er dankzij die gedegen kennis van de eigen letteren in Argentinië meer boeken worden gekocht dan bij ons. Alleen de weinige rijken kopen boeken; in de massale onderlagen behelpt men zich met subsidies en bibliotheken, of (meestal dit) komt men aan lezen al helemaal niet toe. Wij in Nederland, met die monumentale, nog steeds welvarende, ge-Ikeaïseerde middenklasse, ervaren weliswaar bestseller na bestseller, maar mogen op onze beurt niet verzuimen tijd en geld te blijven investeren in cultuur. Anders zinken we straks nog eens met z’n allen weg in de ballenbak van Ikea.

Ik zei al: voor heldere spiegels moet je de grens over.