…XYZ

Er waart een gure wind in het boekenvak. Waar onderhandelingen tussen producenten en winkels over inkoopcondities tot het ABC, of zoals sommigen tegenwoordig zeggen het XYZ behoren van het vak, is nu vanuit een bekende groep zeer grote boekhandels een verbijsterende positie ingenomen. Onlangs stuurde het hoofdkantoor (BGN) van die groep (SELEXYZ) een brief naar alle uitgevers, waarin tegelijkertijd zowel het eigen succes als de eigen problemen werden beschreven; de brief mondde uit in het ‘verzoek’ in te stemmen met een substantiële verlenging van de gehanteerde betalingstermijn. Of BGN de rekeningen van de uitgevers voortaan wat later mocht betalen, zeg maar.Omdat deze winkels zo succesvol zijn, en omdat deze winkels het zo moeilijk hebben. Wie dit snapt, mag het zeggen.
Nu mag iedereen altijd alles vragen. Maar in dit geval ontbrak een overtuigend argument om de gehanteerde handelsvoorwaarden zo maar ineens te wijzigen ten faveure van de winkelgroep.
Zoals bijna alle kleine en grote uitgevers die ik hierover sprak, schreef Podium keurig voor de gestelde deadline (op zichzelf ook al ongepast dwingend) dat we geen aanleiding zien aan het verzoek gehoor te geven, maar in gemeenschappelijke gesprekken over eventueel te wijzigen voorwaarden natuurlijk altijd nog eens op de zaken terug te kunnen komen. Daarbij kan op het ene punt wat gegeven worden, op het andere punt wat ontvangen, et cetera, zodat er sprake blijft van een prettige zakelijke samenwerking.
Deze week berichtte de boekhandelsgroep vele uitgevers (zo niet alle uitgevers die niet bogen voor de onverwachte eis) dat bestellingen van boeken uit de voorjaarsaanbiedingen van de uitgevers niet doorgevoerd worden, zolang niet is ingestemd met de verruimde betalingstermijn.
Hoe langer ik in het vak zit, hoe sterker ik ervan doordrongen ben dat je als partijen in het boekenvak alleen maar winst boekt als je harmonieus samenwerkt, met steeds dat gemeenschappelijke doel voor ogen: zo veel mogelijk boeken verkopen en de opbrengsten daaruit ‘verdelen’ conform de geleverde inspanningen. Zo eerlijk en transparant mogelijk. Het staat me dan ook tegen dat hier nu zo’n polarisatie optreedt, temeer daar in deze grote winkels nog altijd uitstekende mensen werken die alles doen om het kleurrijke boekenaanbod van al die uitgevers aan de lezer te brengen. Evenmin kan ik er omheen de opstelling van deze groep te duiden met dat ene, akelige woord: chantage. Er worden geen doekjes om gewonden.‘Willen jullie niet buigen voor onze eis voor verruiming betalingstermijn? Dan gaan we jullie boeken niet meer verkopen.’
Je vraagt je af wat hiervan het resultaat zal zijn. Los van een groeiende reserve bij uitgevers ten aanzien van deze winkelgroep, kan nog veel grotere schade optreden, vooral bij de winkels zelf. Ik vermoed dat weinig uitgevers het grove pressiemiddel zullen beantwoorden met toegeeflijkheid. Sterker nog, de kans is groot dat uitgevers zullen weigeren om zolang deze eis voortduurt, nieuwe titels met aanbiedingskorting uit te leveren. Dat impliceert voor deze winkelgroep ofwel een aanbod dat de klanten danig zal teleurstellen (‘Heeft u de nieuwe Kluun?’, ‘Nee sorry, die hebben wij niet, de uitgever ervan wilde niet instemmen met onze betalingstermijn.’; ‘De nieuwe Rowling dan?’, ‘Ook niet.’; ‘En de nieuwe Saskia Noort?’, ‘Helaas!’), ofwel een verslechterde marge voor die winkels, omdat uitgevers de nieuwe orders niet met gebruikelijke hoge aanvangskorting zullen leveren.
Op de lat van de eeuwigheid genomen mag dit een zakelijk akkefietje lijken – binnen de ontwikkeling van de boekenbranche is hier misschien een punt bereikt waarop uitgevers de souplesse die zij jegens ‘de retail’ afgelopen decennia getoond hebben, inruilen voor een heus standpunt, ter verdediging van het bedreigde fort.