Vespa’s

In de herfst Frankfurter Buchmesse, in de lente London Book Fair. Dat zijn voor uitgevers en agenten de ankerpunten in het boekenjaar. Wie écht belangrijk is in de internationale rechtenhandel, of dat wil lijken, gaat ook nog minimaal een keer per twee of drie jaar naar de ABA (Amerika), Book Expo (Canada), Turin Book Fair, Jerusalem Book Fair, Tokyo, en dan vergeet ik nog de bijeenkomsten op Mars en Venus.
London Book Fair net achter de rug en ik zie er als de meeste vakgenoten met plezier op terug. Het enige voordeel van ouder worden is dat je de dingen in hun ontwikkeling kunt zien. Vijftien, nee twintig jaar geleden liep ik er ook al rond en geloof me of niet, maar meer dan tien Nederlanders zag je er niet. De befaamde secretaris Robbert Vrij van de uitgeversbond was er, en Rob van Gennep (God hebbe zijn ziel) kocht er restpartijen op voor zijn antiquariaat (hij deed dat steevast met een Gauloise in zijn mondhoek – alleen al díé verandering dat niet iedereen meer permanent in de tentoonstellingsgebouwen rookt).
Nu zijn er nog maar tien Nederlandse uitgevers níét. Alle anderen dompelen zich dagenlang in Londen onder, in de uitgeversstands van de Engelsen, maar vooral geconcentreerd luisterend en pratend aan de tafeltjes van agenten en uitgevers die rechten willen verkopen. En ’s avonds op recepties, diners en feesten, in alle uithoeken van die fascinerende, maar weerbarstige stad.
Door alles heen die ene, opwindende vraag: wie heeft er een hot book, een grote belofte, een roman die over een jaar alle bestsellerlijsten zal domineren. Vaak zijn er helemaal geen bijzondere boeken; dan máken we ze, want de adrenaline moet wel ergens in uitmonden. Onvermijdelijk doemen ze op, de tweede, de derde dag: boeken waar iedereen over fluistert. Daar wordt dan altijd stoer bij opgemerkt, dat het een hot book is maar in feite een niemendal. Vervolgens tikt men nerveus op de Blackberry’s om dat boek toch maar voor de neus van de concurrentie weg te kapen. Dat voorschot schrijf je wel af, als de hype later maar voor één kanaal geschikt blijkt te zijn (De Slegte).
Daarbij verruwen de normen en zeden in hoog tempo. Kreeg je vroeger nog van agenten de kans om je keurig in een ‘auction’ (veiling) te voegen, met heldere afspraken over biedmethoden en deadlines, tegenwoordig is het pure wildwest, van elke literaire god losgezongen. Zo kan het gebeuren dat je als eerste van alle uitgevers op het spoor van een titel zit, daar serieuze gesprekken over voert met de verkoper ervan, om later met een sms’je van de agent te vernemen dat concurrent X langskwam met een offer she/he couldn’t refuse. ‘Ja maar, dat is toch niet conform de afspraak, dat is toch niet netjes?’ Hou maar op, in een jungle bestaat alleen het recht van de sterkste. Je verandert in een bloeddorstig roofdier en grijpt elke prooi die je pakken kunt.
Is dit geen overdreven beeld? Nee, eigenlijk niet. En je kunt er ook wel aan wennen en mee leven. ’t Is alleen, dat het vroeger anders ging, zoals mensen zich vroeger aan de verkeersregels hielden en je tegenwoordig op een kruispunt bedacht moet zijn op zeventien verkeersovertredingen tegelijkertijd, met Vespa’s als wespen om je heen. Winnaar is niet wie zich conformeert, maar wie ondanks de chaos als eerste dan wel enige levende aan de overkant komt.
Voorzichtig!