Retour

Globalisering brengt vreselijke dingen, zoals vestigingen van McDonalds in pittoreske plaatjes rond de Middellandse Zee, maar wie alleen naar de navel van eigen land tuurt, loopt uiteindelijk dood. Voor een Nederlandse uitgever is het bijvoorbeeld uitermate zinvol te volgen hoe het boekenvak zich in andere landen ontwikkelt. Je ziet in grote westerse landen tendenzen die zich onvermijdelijk, met enkele jaren vertraging, ook aandienen in de Lage Landen. Wat er nu in Engeland gebeurt met Harry Potter… dat ga je hier, vrees ik, binnenkort ook zien, al zal de wet op de vaste boekenprijs, die hier nog reguleert, een en ander voorlopig op afstand houden. Omdat detaillisten in het Verenigd Koninkrijk zelf de prijs van een boek mogen vaststellen, zie je grote ketens prijsstunten met een megaseller als Harry Potter. Dat leidt tot verlies bij allen (zelfs bij de auteur, al heeft die in dit geval genoeg op de bank staan). Grote ketens kopen van Potter scheepsladingen exemplaren, om maar traffic en marktvolume te houden, en kunnen van de uitgever enorme kortingen vragen vanwege de kwantiteit van de afname. Ze verkopen de Pottertjes dan voor zulke lage prijzen dat ze er zelf eigenlijk nauwelijks op verdienen. De uitgever verdient op die leveringen evenmin voldoende. En het is fataal voor de goede boekhandel, die de omzet op zo’n uitzonderlijke seller mist omdat zij hun winkelprijs hoger moeten stellen.
Gevolg: een titel waar iedereen genoeg winst op zou moeten maken om al die moeilijker verkoopbare belangrijke boeken te verhandelen, levert geen marge meer op. Vergelijk het met een nieuwe cd van Marco Borsato waar niemand op verdient.
U gelooft het niet, maar dit is echt aan de gang.
Dit huiveringwekkende perspectief staat ons ook in Nederland te wachten: de door schaalvergroting machtiger geworden retail koopt ook hier steeds minder titels in tegen voor uitgevers steeds ongunstiger voorwaarden. Maar er lonkt binnen diezelfde vergelijking met het buitenland, in casu Engeland, perspectief. Deze week stond het Britse boekenvakblad The Bookseller bol van reacties op een buitengewoon gunstige ontwikkeling, die weer een reactie is op eerder genoemde crisis: uitgevers willen de retail minder tot geen recht van retour meer geven, om te voorkomen dat die grote ketens eerst (te) scherp inkopen en vervolgens grote partijen van níét verkochte bestsellers terugsturen aan de uitgever. U moet het zo zien: een supermarkt- of boekhandelsketen koopt van een gedoodverfde bestseller bijvoorbeeld 10.000 exemplaren in; door ondoordacht inkoop- en verkoopbeleid blijven daar vervolgens 4.000 exemplaren van over, die retour uitgever gaan. Die uitgever kan er weinig meer mee en brengt al die pallets bedrukt papier richting… papiervernietiger.
In Engeland zijn ze nu tot de conclusie aan het komen dat dit alleen al in termen van milieuvervuiling een zwarte tendens is: eerst kappen uitgevers ten behoeve van bulkuitleveringen een Schwarzwald aan bomen, om vervolgens een aanzienlijk deel van het daaruit voortkomende bedrukte papier weer te moeten vernietigen…
Kome er ook in Nederland beheersing. Wij uitgevers moeten de retail afremmen in te grote bestellingen van voorbestemde bestsellers door niet te veel korting weg te geven en door het gewraakte retourrecht niet zo maar meer te verlenen. Dat dwingt boekhandels en uitgevers tot weloverwogen oplagebepaling en voorkomt een gigantische waste aan bedrukt papier en gemiste marge. Het zal de overconcentratie op die paar bestsellers, waar ook nog eens steeds minder op verdiend wordt, afremmen, ten gunste van een pluriform aanbod.
Ik heb gezegd.